„100 innowacji stulecia”. Przełomowe odkrycia medyczne Polaków

Na co dzień korzystamy z wielu rozwiązań z obszaru ochrony zdrowia, nie zdając sobie sprawy z tego, że ich twórcy byli Polakami. Niektóre odkrycia sięgają początków XX wieku. Inne właśnie powstają na naszych oczach.

Pierwsza na świecie szczepionka przeciwko wirusowi polio, odkrycie witaminy czy stworzenie podwalin fizyki jądrowej i radiochemii – to tylko przykłady osiągnięć, których autorami są polscy naukowcy.

Obywatele świata

Przemysł farmaceutyczny to dziś olbrzymia gałąź globalnej gospodarki. Kilkadziesiąt lat temu dopiero raczkował. Mało kto wie, że odkrywcą pierwszej witaminy był Kazimierz Funk. To również on jest autorem tego terminu (łac. vita – życie, amina – związek chemiczny zawierający grupę aminową). Genialny polski naukowiec w wieku 16 lat zdał maturę, a cztery lata później ukończył studia z doktoratem. Pracował w Instytucie Pasteura w Paryżu, na Uniwersytecie Berlińskim i w Wielkiej Brytanii. Udało mu się otrzymać witaminę B1 z otrębów ryżowych przy okazji badań nad chorobą beri-beri. Doszedł do wniosku, że jej przyczyną jest niedobór witaminy B1. Co więcej, stwierdził, że niedobór witamin może prowadzić również do innych schorzeń. Dzięki temu zmieniono podejście do leczenia wielu chorób. Dalsze badania Funka przyczyniły się do rozwoju wielu gałęzi medycyny, w tym onkologii. Zmarł w wieku 83 lat 19 listopada 1967 r. w Nowym Jorku.

CZYTAJ TAKŻE: „100 innowacji stulecia”. Medycyna w nowej odsłonie

W Stanach Zjednoczonych, siedem lat temu, zmarł też Hilary Koprowski. Mieszkał kilkadziesiąt lat w Filadelfii, ale pochodził z Warszawy. Był wybitnym lekarzem wirusologiem i immunologiem. Studia medyczne ukończył na Uniwersytecie Warszawskim. Potem wyjechał do USA i tam opracował pierwszą na świecie szczepionkę przeciwko wirusowi polio wywołującemu siejącą spustoszenie chorobę Heinego-Medina. Szczepionka po raz pierwszy została podana na początku lat 50., a pionierskie, masowe szczepienie odbyło się w 1958 r. w Kongu – w ciągu sześciu tygodni zaszczepiono ponad 250 tysięcy dzieci. Dzięki odkryciu Koprowskiego udało się też opanować epidemię w Polsce – po podaniu szczepionki liczba zachorowań zaczęła gwałtownie spadać. Naukowiec powołał Fundację im. Koprowskich, której celem jest wspieranie młodych talentów z obszaru nauk biologicznych i medycznych.

CZYTAJ TAKŻE: „100 innowacji stulecia”. Mocne przyspieszenie biotechnologii

Wymieniając polskich naukowców, nie sposób nie wspomnieć o genialnej Marii Skłodowskiej-Curie i jej wkładzie w rozwój medycyny. To jej zawdzięczamy upowszechnienie zastosowania promieni rentgenowskich do diagnostyki lekarskiej. Odkryła dwa nowe pierwiastki chemiczne: polon i rad. Została dwukrotnie wyróżniona Nagrodą Nobla. Zmarła w 1934 r. Została pochowana w paryskim Panteonie.

Branżowy przegląd

Polacy zapisali się w historii światowej medycyny praktycznie w każdej specjalizacji. Jednym z pionierów nowoczesnej okulistyki był Tadeusz Krwawicz, który zapoczątkował metody kriochirurgiczne w operacjach zaćmy. Opublikował kilkaset prac naukowych, a w Lublinie stworzył ośrodek okulistyczny o światowej sławie. „Przywrócić wzrok człowiekowi, nie pozwolić, by do końca swoich dni pozostał niewidomy, to nie tylko sprawa humanizmu, ale wyraz najwyższej cywilizacji społeczeństwa” – tak pisał o swojej pracy.

Polacy mają też szereg zasług w kardiologii, a najbardziej znanym rodakiem w tej dziedzinie był Zbigniew Religa, który wraz z zespołem przeprowadził w Polsce pierwszą udaną transplantację serca.

Z kolei Edmundowi Biernackiemu zawdzięczamy przełom w diagnostyce. Odkrył związek pomiędzy stanem zdrowia człowieka a zjawiskiem opadania czerwonych krwinek. Tak zwane OB (odczyn Biernackiego) jest dziś jednym z najpopularniejszych badań w światowej diagnostyce.

CZYTAJ TAKŻE: „100 innowacji stulecia”. Peryskop, który zmienił wojnę czołgową

Obecnie w wielu medycznych ośrodkach, placówkach naukowych i prywatnych firmach farmaceutycznych toczą się prace nad wynalezieniem innowacyjnych leków i metod. Ich stworzenie i zweryfikowanie wymaga czasu – niewykluczone więc, że o wielu sukcesach polskich naukowców dopiero usłyszymy. Warto tu przytoczyć choćby niedawne doniesienia o tym, że badacze z UW odkryli nową metodę wytwarzania mRNA. Rezultaty swoich badań opisali na łamach prestiżowego czasopisma „Nucleic Acids Research”. Recenzenci odkrycie Polaków nazwali przełomem dla rozwoju nauki. Może ono pomóc leczyć nowotwory i choroby genetyczne, wobec których obecna medycyna jest bezradna.

Nowinki pod lupą

Coraz większą rolę w ochronie zdrowia odgrywają nowe technologie – pod różną postacią. Mowa o sztucznej inteligencji, która pomaga postawić trafną diagnozę, o nowatorskich urządzeniach zdalnie monitorujących pracę organów, innowacyjnych robotach wykonujących operacje czy też o uzyskiwaniu tkanek dzięki technologii druku 3D.

Praktycznie w każdej z tych dziedzin znajdziemy sukcesy Polaków. Rodzime firmy z powodzeniem rozwijają się na globalnym rynku telemedycznym (np. Medicalgorythmics). Naukowcy z Uniwersytetu Medycznego w Lublinie stworzyli „sztuczną kość”. Z kolei zespół badaczy pod kierownictwem dr. hab. Michała Wszoły wydrukował tzw. bioniczną trzustkę, która stwarza nowe możliwości dla transplantologii.

Charles H. Duell, szef biura patentowego Stanów Zjednoczonych w 1899 r. ogłosił: „Wszystko, co było do wynalezienia, zostało już wynalezione”. Historia pokazała, jak bardzo się mylił. W najbliższych latach w medycynie i innych sektorach ciekawych odkryć z pewnością nie zabraknie.