E-commerce – wiemy, że niewiele wiemy

Czy e-commerce nadrobił 10 lat w rok? Czy tylko dwa lata? Czy trwale zmieniły się zachowania ludzi i po pandemii będziemy obserwowali dalszy szybki wzrost liczby zakupów w sieci?  Czy może zmiana była tylko chwilowa i z ulgą wrócimy do starych zwyczajów, a dalszy rozwój będzie powolny?

Najpierw spójrzmy na dane oficjalne. GUS co miesiąc publikuje dane o sprzedaży detalicznej, zawierające informacje o sprzedaży przez internet. Dane te, dostępne od stycznia 2020 roku, więc nie dające szerszej perspektywy, pokazują skoki sprzedaży skorelowane z okresami restrykcji w handlu i gospodarce. Wraz ze znoszeniem ograniczeń udziały handlu online spadały, a dynamika miesięczna okazywała się ujemna.

Trend jest oczywiście rosnący, a obecnie (dane za lipiec 2021) udział jest o 1,8 p. proc. wyższy niż w styczniu 2020 r. Daje to roczną dynamikę wzrostu na poziomie niecałych 20 proc. Nie jest to imponującym wynikiem i świadczy raczej o kontynuacji tempa wzrostu sprzed pandemii niż o gwałtownym przełomie. Należy przy tym zauważyć, że jest spore ryzyko, że jesienią przynajmniej w części kraju restrykcje zostaną przywrócone, a zatem e-commerce ponownie przyspieszy.

Nieco inny obraz dają dane przekazywane przez GUS do Eurostatu. Dotyczą one sprzedaży w sklepach internetowych, czyli takich, które wpisane są do  są do rejestru z kodem PKD odpowiadającym sprzedaży przez internet (PKD 47.91.Z).

W tych danych widać nie tylko szybszy wzrost obrotów w okresie pandemii, ale też zmianę trendu – czyli przejście na szybszą ścieżkę wzrostu. O ile dynamika w Polsce przewyższa tę w innych krajach, jak chociażby w Wielkiej Brytanii, to należy pamiętać, że punktem odniesienia są obroty w 2015 r. i udział handlu online w Polsce wciąż jest wiele lat za europejskimi liderami.

Foto: PIE

Żadne z powyższych danych nie są niestety idealne i nie oddają całej prawdy o polskim handlu internetowym. GUS na potrzeby raportów o sprzedaży detalicznej prowadzi badania ankietowe wśród firm zatrudniających 10 i więcej pracowników, opuszczając całą rzeszę mikroprzedsiębiorców żyjących ze sprzedaży w sieci. Z kolei dane obejmujące jedynie firmy, które wybrały odpowiednie PKD, natrafia na cały szereg problemów związanych z tym rejestrem, jak chociażby fakt, że obejmuje jedynie część handlarzy (Ignacy Morawski w jednym ze swoich komentarzy szacuje tę populację na ok. połowę wszystkich firm sprzedających w sieci).

Trzecim oficjalnym źródłem danym, które pozwala przybliżyć zmiany w handlu internetowym są dane o płatnościach kartami płatniczymi, zbierane kwartalnie przez Narodowy Bank Polski. Pokazują one wprawdzie tylko jeden z dostępnych sposobów płatności, jednak można przypuszczać, że są dość reprezentatywne – według niektórych badań płatności kartą w internecie odpowiadają za ok 39 proc. wszystkich płatności, a ich popularność rośnie.  Tu widać ciekawe zjawisko – o ile tempo wzrostu wartości transakcji się podniosło od 2020 Q2, o tyle trend liczby transakcji nie uległ widocznej zmianie. Może to oznaczać, że osoby już korzystające z zakupów w internecie zwiększyły wartość swoich koszyków, natomiast nie zmienił się trend jeśli chodzi o nowych użytkowników e-commerce.

Wartości i dane podawane w oficjalnych statystykach warto zderzyć z rzeczywistością obserwowaną na rynku. W danych podawanych przez Allegro, platformę odpowiadającą za ponad 40 proc. polskiego handlu elektronicznego i goszczącą ponad 100 tys. sprzedających można dostrzec oznaki, że okres pandemii był raczej jednorazowym zrywem niż trwałym zastrzykiem paliwa dla e-commerce.

Wzrost wartości sprzedanych towarów na platformie w całym 2020 r. wyniósł 54 proc. Biorąc pod uwagę, że w 2019 r. było to 25,4 proc. oznacza to dwukrotne przyspieszenie – tj. pierwszy rok pandemiczny umożliwił taki wzrost e-commerce, jaki normalnie miałby miejsce w ciągu dwóch lat. Z kolei drugi kwartał bieżącego roku przyniósł wyhamowanie tempa wzrostu do 10,6 proc. Nie musi to oznaczać trwałej tendencji, ale pokazuje też, że w 2020 r. mieliśmy do czynienia z jednorazowym wyskokiem, który trudno będzie teraz powtórzyć.

Raporty grupy Allegro zawierają też wskazówki i przewidywania odnośnie trendu na najbliższe okresy. Przewidywania są dość konserwatywne, mówią o ok. 20 proc. wzroście wartości sprzedanej w 2021 roku (raporty za pierwszy i drugi kwartał 2021) i ok. 25 proc. w średnim okresie (raport roczny za 2020 r., wartość nie była weryfikowana w kolejnych raportach kwartalnych). Jest to nieco powyżej trendu z ostatnich lat (20 proc. wzrostu wartości sprzedaży), jednak wartość ta może jeszcze zostać zweryfikowana.