Wakacje regulacyjne: początek końca inwestycji?

Rok 2012 zaowocował przede wszystkim opóźnieniem kluczowych decyzji regulacyjnych: decyzji SMP na rynku 5. (która została ostatecznie wycofana); oferty ramowej, która uwzględniałaby nowy rynek 4. i 5., a także ramowej oferty kanalizacji teletechnicznej.

Rok ten zaowocował także zmianą na korzyść Telekomunikacji Polskiej stanowiska Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej w zakresie stosowania testu price squeeze – PS – opartego o koszty TP (zamiast testu margin squeeze – MS – opartego również o koszty operatorów alternatywnych), dzięki uznaniu za nowe usług szerokopasmowych o prędkościach, które wielokrotnie, w różnych wariantach, pojawiały się już na rynku. Jednocześnie byliśmy świadkami sfinalizowania Porozumienia TP – UKE bez wprowadzenia jego wszystkich zapisów do tzw. superoferty ramowej (SOR), spowolnienia spadku MTR-ów oraz złagodzenia zasad rachunkowości regulacyjnej i kalkulacji kosztów TP, co spowodowało znaczne złagodzenie polityki regulacyjnej w stosunku do operatora SMP, czyli TP.

Zgodnie ze stawianą ostatnio przez polskiego regulatora, a nawet komisarz Nellie Kroes, tezą złagodzenie regulacji powinno przynieść pozytywny wpływ na inwestycje. Rzekomo  – jak twierdzą niektórzy, a szczególnie sami zainteresowani, wielcy operatorzy – inwestycjom podołać mogą tylko wielcy gracze. Ale, czy aby na pewno?

Oceniając pod względem inwestycyjnym kończący się 2012 r., przyjrzyjmy się kilku parametrom charakteryzującym aktywność inwestycyjną dwu głównych konkurentów stacjonarnych: Telekomunikacji Polskiej oraz Netii, porównując je do roku poprzedniego.

Konkurencja motywuje do działania

Zgodnie z Raportem UKE o stanie rynku telekomunikacyjnego w 2011 r., wartość poniesionych inwestycji na infrastrukturę wyniosła ponad 1,06 mld zł. Większość z tej kwoty (92,2 proc.) została przeznaczona na sieć dostępową, w którą zdecydowało się zainwestować 75 operatorów. Operatorzy alternatywni rozbudowywali własną infrastrukturę telekomunikacyjną (wzrost o 40,2 proc.) Dodatnia dynamika zmian charakteryzowała również usługi LLU (41 proc.)

Najmniej inwestycyjnie angażującą, ale najszybciej rozwijającą się, była usługa BSA. W Polsce w 2011 r. z usług na bazie łączy xDSL korzystało łącznie ok. 2,8 mln użytkowników, generując wpływy dla operatorów na poziomie 1,5 mld zł. Największe udziały rynkowe, zarówno pod względem liczby klientów, jak i wielkości przychodów osiągnęła TP, na drugim miejscu znalazła się Netia.

Pomimo, że udział Netii w rynku nie był tak duży, jak by sobie tego zapewne życzyła, moim zdaniem, jej oddech na plecach motywował TP do coraz lepszych ofert dla klientów. Jednocześnie jeszcze w 2011 r. regulacje (szczególnie testy PS i MS) umożliwiały Netii pozycję przynajmniej mały krok przed TP, jeśli chodzi o nowe oferty. Zmiana kursu sprawiła, że teraz Netia, w przypadku usług na bazie BSA i WLR jest co najmniej krok za operatorem zasiedziałym. Netia ma tak duże znaczenie, oferując konkurencyjne usługi klientom podłączonym do sieci TP, w szczególności na obszarach słabiej zurbanizowanych, gdzie konkurencji nie stanowią telewizje kablowe.

Łącza uwolnione w trybie strumienia bitów (BSA) i LLU w 2011 r. stanowiły łącznie 22,3 proc. ogółu łączy xDSL. Jedynym podmiotem świadczącym te usługi na rynku hurtowym była TP, zaś ich głównym odbiorcą – Netia oraz PTK Centertel (Orange).

Jak widać powyżej, struktura rynku pod względem wykorzystywanej infrastruktury w latach 2009-2011 powoli zmieniała się na korzyść infrastruktury własnej operatorów oraz LLU, czyli wyższych szczebli drabiny inwestycyjnej.

Według stanu na koniec 2011 r. uwolnionych było 186 400 lokalnych pętli abonenckich, o ponad 43,5 proc. więcej niż w 2010 r. Wskaźnik penetracji, mierzony stosunkiem LLU do ogólnej liczby łączy xDSL, wyniósł 6,88 proc. Jedynym odbiorcą usługi była Netia. Brak zainteresowania ze strony pozostałych operatorów alternatywnych wynikał przede wszystkich z ryzyka inwestycyjnego i kosztów związanych z korzystaniem z LLU.

Nawiasem mówiąc, bardzo ciekawa jest korelacja wzrostu LLU z datą zawarcia i funkcjonowania Porozumienia UKE – TP.

Wszystko spada

Sytuacja zaczęła ulegać zmianie w 2012 r. Analizując kluczowe wskaźniki operacyjne TP można zauważyć powolną tendencję spadkową w stosunku do 2011 r. zarówno na rynku telefonii stacjonarnej, jak i w stacjonarnym dostępie szerokopasmowym, w tym BSA i LLU. Po okresie kilku lat stabilizacji a nawet lekkiego wzrostu, w 2012 r. w TP spada liczba klientów detalicznych, ale spada także ilość stacjonarnych dostępów telefonicznych oraz szerokopasmowych sprzedanych klientom hurtowym (WLR, BSA, LLU).

Mając w pamięci zmiany regulacji w 2012 r. przede wszystkim należy zwrócić uwagę na zmniejszającą się liczbę klientów na BSA i WLR w 2 i 3 kwartale 2012 r. oraz na sumę BSA i LLU w 2 i 3 kw. 2012 r.

Klienci ci jednak, wbrew spodziewaniom nie wrócili do TP, której wskaźniki bazy klientów broadbandowych także znacznie spadły. Mimo, że regulator wprowadził ekstremalnie przyjazne dla TP zasady w testach PS i uznał (nawet kilkukrotnie!) prędkości od 1-10 Mbit/s i od 10 do 20 Mbit/s za nowe usługi (w związku z czym zastosował korzystniejszy dla TP test PS oparty o dane TP), w TP nastąpił spadek liczby klientów w 2012 r.

Analizując z kolei dane za 2011 r. można zauważyć niewielką spadkową tendencję w BSA w 3 kw., zaś w 4 kw. stan ten utrzymał się na tym samym obniżonym poziomie, spadek ten wynikał również z migracji dostępu BSA na LLU przeprowadzanym przez Netię.

W analizowanych kwartałach zaobserwować natomiast można znaczący wzrost w LLU zarówno w 3, jak i w 4 kw., co oznacza, że przyrosty u operatorów alternatywnych przeniosły się, zgodnie z zasadami regulacji, na wyższy szczebel drabiny inwestycyjnej. Sytuacja ta nie powtórzyła się niestety w 2012 r. W 2 i 3 kw. 2012 r. nastąpił spadek w BSA, którego nie zrównoważył symboliczny wzrost LLU. Jeżeli obserwowane tendencje – na schyłku Porozumienia UKE-TP i po jego zamknięciu – utrzymają się, trzeba będzie zastanowić się jakie są przyczyny takiego stanu rzeczy w przypadku Netii. I dlaczego inni operatorzy alternatywni nie rozwijają się na tym rynku, ale przeciwnie: wycofują się z niego. Gdyby warunki regulacyjne dla operatorów alternatywnych były dobre, powinno przecież być odwrotnie.

Gorszym wynikom inwestycyjnym towarzyszą także gorsze wskaźniki finansowe TP za 2012 r. w stosunku do ubiegłego roku.

Można zauważyć, że TP w 2011 r. inwestowała więcej niż w roku 2012 r. Widać to zarówno w wynikach 9 miesięcy 2011 r. w stosunku do 9 miesięcy 2012 r. jak i w 3 kw. 2011 r. w stosunku do 3 kw. 2012 r.

Analizując sprawozdania finansowe Netii, również można zauważyć tendencje spadkowe w stosunku do ubiegłego roku, zarówno na rynku telefonii stacjonarnej (reprezentowanym przez usługi WLR), jak i w stacjonarnym dostępnie szerokopasmowym BSA i LLU. Szczególnie w LLU, wymagającym większych inwestycji niż BSA.

Szczególnie niepokojąco przedstawiają się dane o nakładach inwestycyjnych Netii.

Łączne nakłady inwestycyjne Netii wyniosły w 1 kw. 2012 r. ok 60 mln zł (był to wzrost o 8 proc. w stosunku do wyniku pro forma z 1 kw. 2011 r.) Jednak należy zauważyć, że inwestycje w sieci szerokopasmowe w 1 kw 2012 r. w stosunku do 1 kw. 2011 r. spadły i to aż o 36 proc.

Analizując sprawozdanie finansowe można zauważyć, że po uspójnieniu strategii inwestycyjnej budowy sieci nowej generacji w Netii i Dialogu nakłady inwestycyjne, zaplanowane na poziomie 270 mln zł na rok 2012  (z wyłączeniem 30 mln zł przeznaczonych na inwestycje dotyczące integracji), są o 16 proc. niższe niż nakłady pro forma za rok ubiegły. Jak wynika ze sprawozdania Netii za 1 kwartał 2012 r. nacisk kładziony jest na te projekty inwestycyjne, które przynoszą wysoką wartość i dostarczą najwyższej jakości usługi dla klientów (NGA).