W latach 70. XX wieku I sekretarz KC PZPR Edward Gierek podjął decyzję o stworzeniu około dziesięciu tzw. zakładów doświadczalnych, które miały zająć się produkcją i sprzedażą aparatury specjalistycznej. W ten sposób powstał dzisiejszy Unipress – Instytut Wysokich Ciśnień PAN, zajmujący się wówczas, po pierwsze, fizyką wysokich ciśnień, po drugie, aparaturą wysokociśnieniową.
Kto przetrwał, kto nie
W 1989 r., i po upadku ZSRR, zakłady doświadczalne straciły rację bytu z uwagi na to, że ich produkcja i sprzedaż aparatury specjalistycznej były nastawione jednokierunkowo na eksport do Związku Radzieckiego. Wraz z upadkiem ZSRR upadły zakłady doświadczalne. Nie wykorzystano niepowtarzalnej szansy przeniesienia eksportu na rynki Europy Zachodniej. W ten sposób upadł m.in. UNIPAN.
Jednym z niewielu, który przetrwał, był dzisiejszy Unipress. Obecnie to jeden z niewielu instytutów naukowo-badawczych produkujący aparaturę specjalistyczną, którą sprzedaje się od lat z powodzeniem na rynki całego świata – na przykład paskalizator U4000 [urządzenie wykorzystujące innowacyjną, wysokociśnieniową metodę konserwacji biomateriałów, np. żywności – red.] dla Uniwersytetu w Reading (Wielka Brytania), Liquid system U dla Uniwersytetu w Austrii czy Multivessel apparatus U111 dla Uniwersytetu Technicznego w Berlinie (Niemcy).
Ten wyjątkowy przykład obrazuje myśl, że produkcja i sprzedaż aparatury naukowej jest miarą rozwoju innowacji w gospodarce. Oczywiście można przyjąć również odmienną tezę, że nie trzeba produkować i sprzedawać własnej aparatury, a można ją kupować...
Doświadczenia innych państw w produkcji i sprzedaży aparatury specjalistycznej
Jednak jak pokazały przykłady Japonii i Chin, do pewnego czasu o rozwoju gospodarki decydują zakupy, a nie sprzedaż wspomnianej aparatury. Japonia opierała swój rozwój innowacji w gospodarce na zakupach technologii i specjalistycznej aparatury naukowej aż do lat 70. XX wieku. Do przełomu, który przyniósł uruchomienie własnej produkcji i sprzedaży mikroskopów elektronowych, które okazały się tańsze w produkcji od produkowanych wówczas przez firmę Philips.
