Bunt przeciw blokadom producentów. Fulu rzuca wyzwanie gigantom

Fulu płaci nagrody za naprawę uszkodzonych urządzeń – nawet jeśli ta „naprawa” technicznie łamie prawo. Chodzi o interwencje w produkty konsumenckie, w których firmy stosują sprytne ograniczenia, systemowo odbierające użytkownikom kontrolę nad zakupionym towarem. Tylko w ubiegłym tygodniu organizacja przyznała ponad 10 tys. dol. osobie, która zhakowała oczyszczacz powietrza Molekule.

Firmy technologiczne są zwykle bardzo wybredne, jeśli chodzi o to, kto może zaglądać do wnętrza ich urządzeń. Producenci coraz częściej wręcz utrudniają konsumentom samodzielną naprawę sprzętu (stosując np. niestandardowe śruby czy kleje) albo programowo uniemożliwiają modyfikowanie go za pomocą rozwiązań firm trzecich. To trend, który zamienia właściciela sprzętu w jego dzierżawcę.

Bunt przeciwko „nieetycznym ograniczeniom”

Takie właśnie nieautoryzowane modyfikacje urządzeń stały się ideą przewodnią programu nagród stworzonego przez organizację non-profit Fulu. Nazwa to skrót od Freedom from Unethical Limitations on Users (Wolność od Nieetycznych Ograniczeń Nakładanych na Użytkowników). Grupa chce nagłaśniać przypadki, gdy firmy przemycają w swoich produktach funkcje niekorzystne dla konsumentów i oferuje nagrody sięgające tysięcy dolarów każdemu, kto potrafi wyłączyć te niepopularne funkcje albo przywrócić do życia urządzenia, których produkcji lub wsparcia oficjalnie zaprzestano. O działaniu tej niezwykłej organizacji pisze portal Wired.

Czytaj więcej

Globalne Interesy

Darmowa naprawa telefonu i komputera. To ma być rewolucja w elektronice

Bruksela mocno wzięła się za walkę elektrośmieciami – stąd np. unifikacja ładowarek czy uchwalone...

– Chcemy pokazać ustawodawcom, jak wiele rzeczy mogłoby być dostępnych dla użytkowników i jak możemy dać właścicielom urządzeń realną kontrolę nad ich własnym sprzętem – mówi Kevin O’Reilly, aktywista ruchu right to repair (prawo do naprawy) i współzałożyciel Fulu. Prowadzi on organizację z innym znanym aktywistą, serwisantem i youtuberem, Louisem Rossmannem, który ogłosił powstanie projektu na swoim kanale w czerwcu, mobilizując społeczność niezależnych techników.

Fulu przyznało już nagrody za dwa głośne rozwiązania: jedno, które przywraca działanie starszej generacji termostatów Nest, których Google już nie wspiera, zaś drugie – właśnie ogłoszone – które omija oprogramowanie DRM w oczyszczaczach powietrza Molekule.

Nagroda za „naprawienie” intencji producenta

Podstawowa koncepcja Fulu przypomina bug bounty – praktykę znaną ze świata oprogramowania, w której deweloperzy płacą osobom zgłaszającym błędy i luki bezpieczeństwa. Fulu stosuje ten model, ale w odwróconej logice: oferowana nagroda dotyczy zwykle „naprawy” czegoś, co producent uważa za zamierzoną funkcję (feature), ale co w praktyce szkodzi użytkownikom. Może to być np. urządzenie, w którym producent cyfrowo blokuje możliwość samodzielnej naprawy, uniemożliwia korzystanie z tańszych zamienników albo całkowicie kończy wsparcie serwerowe, zamieniając sprzęt w elektrośmieć.

– Kiedyś innowacja oznaczała przejście od czerni i bieli do koloru – mówi Rossmann. – Dziś innowacja oznacza, że potrafimy wsadzić DRM do filtra powietrza – zauważa gorzko, punktując absurdalność współczesnych modeli biznesowych nastawionych na subskrypcje i wyłączność.

Fulu oferuje 10 tys. dol. dla pierwszej osoby, która udowodni, że ma działające rozwiązanie usuwające daną uciążliwą funkcję. Co istotne, jest to projekt społecznościowy – darczyńcy mogą dorzucać pieniądze, aby zachęcić majsterkowiczów do pracy nad konkretnym, szczególnie irytującym urządzeniem, a Fulu dopłaca do puli kolejne 10 tys. dol. Pula rośnie więc wraz z napływem wpłat od sfrustrowanych konsumentów.

Na granicy prawa: DMCA kontra rzeczywistość

Nagrody dotyczą urządzeń, które Rossmann i O’Reilly uznali za celowo nieprzyjazne właścicielom – jak niektóre lodówki GE z filtrami wody blokowanymi przez DRM (wymuszające zakup drogich oryginałów) albo wspomniane oczyszczacze Molekule blokujące filtry firm trzecich. Z kolei nagroda za obejście szyfrowania napędu w konsoli Xbox Series X, które uniemożliwia jego prostą wymianę bez cyfrowej zgody producenta, przekroczyła już 30 tys. dol.

Czytaj więcej

Gadżety

Szybkie awarie elektroniki to celowe zagranie? Bruksela chce rozwiązać problem

Wiele urządzeń może przestać działać już po dwóch latach, ponieważ producenci nie dostarczają akt...

Trzeba jednak pamiętać, że naprawianie urządzeń – nawet takich, których producent przestał wspierać – często narusza sekcję 1201 amerykańskiej ustawy DMCA z 1998 r. Przepis ten, stworzony pierwotnie do walki z piractwem, zakazuje omijania haseł, szyfrowania lub sprzedawania sprzętu umożliwiającego takie działania bez zgody producenta. Jeśli ktoś włamie się do urządzenia, zmodyfikuje jego oprogramowanie lub ominie zabezpieczenia DRM, ryzykuje poważny konflikt z działami prawnymi takich gigantów jak Google czy Microsoft. Fulu uczciwie ostrzega osoby walczące o nagrody, że podejmują działania, które mogą być interpretowane jako otwarcie sprzeczne z sekcją 1201. Warto dodać, że temat ten dotyczy również Polski. Choć unijna dyrektywa »Right to Repair« ma wkrótce zakazać producentom stosowania blokad programowych utrudniających użycie zamienników, to obecnie inżynieria wsteczna i łamanie cyfrowych zabezpieczeń (nawet w celu naprawy) wciąż balansują na granicy prawa autorskiego.

– Efekt hamujący innowacje, kontrolę i własność jest ogromny – mówi O’Reilly, wskazując, że prawo sprzed ćwierćwiecza blokuje rozwój zrównoważonej technologii. – Chcemy udowodnić, że takie rozwiązania mogłyby istnieć i służyć ludziom.

Drugie życie termostatów Nest

Przykładem absurdu, z którym walczy organizacja, jest sytuacja z października, gdy Google zakończył wsparcie oprogramowania dla pierwszej i drugiej generacji popularnych termostatów Nest. Dla wielu użytkowników urządzenia technicznie wciąż działały, ale straciły kluczową funkcjonalność, bo z dnia na dzień nie mogły się połączyć z serwerami. Użytkownicy masowo narzekali w sieci, że ich drogie, sprawne fizycznie termostaty stały się bezużytecznym elektrośmieciem, zaśmiecającym środowisko. A nowe urządzenie kosztuje 700 dol.

Fulu ogłosiło nagrodę za poprawkę oprogramowania, przywracającą funkcjonalność tych urządzeń. Cody Kociemba, długoletni widz kanału Rossmanna i użytkownik Nestów, natychmiast podjął wyzwanie („mam zatarg z Google” – pisze wprost na swojej stronie). Po kilku dniach intensywnej zabawy z kodem znalazł rozwiązanie. Udostępnił je na platformie GitHub, aby inni mogli ożywić swoje termostaty bez łaski producenta. Założył też stronę No Longer Evil, poświęconą obejściom ograniczeń Nestów i być może przyszłych produktów Google.

– Ludzie powinni mieć do tego dostęp – mówi Kociemba, cytowany przez Wired. Co ciekawe, choć zgłosił swoją poprawkę, okazało się, że inny deweloper, podpisujący się jako Team Dinosaur, wysłał działające rozwiązanie dosłownie chwilę przed nim. Mimo to, Fulu zachowało się honorowo i wypłaciło pełną nagrodę obu stronom – po ok. 14 tys. dol.